Er is de laatste tijd heel wat te doen om de rechtsstaat en het belang van het behoud ervan.

Misschien is de Engelse term the rule of law duidelijker: het recht primeert, regeert als het ware. Recht in de vorm van democratisch aangenomen wetten en regels volgens dewelke we allemaal dienen te leven. Doen we dat niet, dan komen de rechtbanken, de rechterlijke macht in het spel. Die rechterlijke macht dient onafhankelijk te kunnen werken. Dit uit hoofde van wat de trias politica heet, de drie machten (wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht) gescheiden van elkaar en elk met een welbepaalde rol. De scheiding der machten is absoluut van essentieel belang voor een goede draaiende democratie.

Vanwaar die bezorgdheid de dag van vandaag?

In de meeste Westerse landen dan. Op heel wat plaatsen heeft die scheiding nooit echt bestaan of zijn de gezagsdragers druk bezig deze en zeker de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht af te breken. In Europa zijn we daar ook niet immuun voor: denk maar aan Hongarije en, tot voor de machtswissel, ook in Polen. Bovendien blijkt in dat laatste land hoe moeilijk het is om al die vaak grondige wijzigingen terug te draaien.

Een klassiek historicus schreef ooit dat een generatie die onder verdrukking had geleefd de pas verworven vrijheid en democratie het allerbelangrijkst vond. Twee generaties later heeft men steeds hiermee geleefd en worden democratische verworvenheden niet meer zo waardevol gevonden.

De grootste bedreiging voor de democratie, lees je wel eens vandaag, is onze onverschilligheid, het niet meer de moeite waard vinden om je voor die vrijheid en die rechten in te zetten. Het was dan ook hartverwarmend om te zien hoe enkele jaren geleden in Spanje tienduizenden mensen (waaronder, het dient gezegd, vele ouderen die het andere hadden meegemaakt) dag na dag op straat kwamen in de aanloop naar de verkiezingen waarbij werd gedacht dat extreemrechts het zou kunnen halen.

Aan de andere kant is het vaak bon ton voor politici die veroordeeld worden voor een of ander misdrijf om te oreren over politieke vonnissen, over activistische of wereldvreemde rechters en over de “volkswil” die niet wordt geëerbiedigd. En ze kunnen op nogal wat bijval rekenen ook. Ook wanneer ze waarschuwen voor een gouvernement des juges terwijl die rechters enkel en alleen de democratisch goedgekeurde wetten toepassen, omdat politici dat hebben nagelaten.

Vraag: laten we dit zo maar over onze kant gaan? Vinden we die rechtsstaat niet de moeite waard om te verdedigen? Of denken we ‘hier zal dat niet gebeuren’? Een aantal eervolle uitzonderingen, opiniestukken in de betere pers, wat debatavonden en colloquia niet te na gesproken. Iedereen zou hier toch tenminste eens hard over moeten nadenken.

Waarom komt dit alles in een maçonnieke blog aan bod kun je vragen?

Het mag duidelijk zijn dat vrijmetselaars door de waarden en normen die ze in het hart dragen, deze bezorgdheid sterk voelen. Zij zijn niet wereldvreemd. Immers, democratie is een stel regels die we samen hebben goedgekeurd en die voor allen dezelfde rechten, vrijheden én plichten vastleggen. Vrijheid is een verzameling van duidelijke voorschriften waarbinnen ieder naar eigen goeddunken zijn leven kan leiden. En wie zijn achterste verbrandt moet op de blaren zitten (in de rechtbank), wie hij of zij ook is.

Zo zien wij dat en daar komen we voor uit.