Veelgestelde vragen over Vrijmetselarij

Hoe verklaar je de afwijzende, zelfs vijandige houding van sommigen tegenover de Vrijmetselarij?

We hebben het dan vooral over onze contreien en landen veelal ten oosten van ons. In de VS of Groot-Brittannië is dit veel minder het geval. Er bestond en bestaat alvast een wantrouwen tegenover de onafhankelijke denkers die vrijmetselaars doorgaans zijn en het vertrouwelijke karakter van de zittingen, waar iedereen gelijk is en geen gezag van buitenaf wordt aanvaard. Het adogmatische seculiere karakter (zie elders op de site) van bijvoorbeeld de Belgische en Franse Vrijmetselarij speelt heden ten dage misschien ook wel een rol. Gaat het hier om een verschil in visie tussen voorstanders van een seculiere en die van een meer religieus geïnspireerde maatschappij?

Hoe dan ook, er kwam reeds begin XVIIIde eeuw een ban van het Vaticaan, die nadien enkele keren werd herhaald. En dit hoewel de Vrijmetselarij toen overal nog wel een opperwezen erkende. Dictators en andere autocratische leiders hebben het ook zeer moeilijk met de Vrijmetselarij. Enkele jaren geleden werden Vrijmetselaars zelfs een poos gebannen van ministeriële posten, in Italië dan nog wel.

En dan zijn er nog de anti-maçonnieke geschriften van mensen als Taxil in de XIXde eeuw, wiens volledig uit de lucht gegrepen beweringen tot op de dag van vandaag graag (want schandalig) worden herhaald.

Soms wordt in protestbewegingen alles op een hoopje gegooid en moeten synagogen en maçonnieke tempels er ook aan geloven. Want de complottheorie over een joods-maçonniek plan om de wereld te overheersen gaat er, op rechts vooral, maar ook wel eens bij links, sinds lang in als zoete koek . Maar dat verhaal doet al zo lang de ronde en nog steeds is er in de werkelijkheid geen spoor van. Het zal dus wel het zoveelste verzinsel over de Vrijmetselarij zijn.

Is vrijmetselarij = vrijzinnigheid?

Niet noodzakelijk. Hier moet je een onderscheid maken tussen de “reguliere” en de “adogmatische” Vrijmetselarij. (Zie ook elders op deze site).

Bij de reguliere vrijmetselarij, die wijdverbreid is over de wereld , worden leden verondersteld een godswezen, een opperbouwmeester van het heelal te erkennen.

Bij de continentale, adogmatische, zogenaamd liberale Vrijmetselarij is dat niet het geval. Onze leuze is “vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid” – vaak wordt daar nu “solidariteit” aan toegevoegd. Vrij onderzoek is ons leidend principe (m.a.w. niet klakkeloos geloven wat men je voorschotelt, maar alles kritisch bekijken en je eigen mening vormen). Die adogmatische VM zit vooral geconcentreerd in België en Frankrijk, maar ook op vele andere plaatsen zijn er adogmatische loges of werkplaatsen.

Voor ons dus geen opperwezen. We zijn vrije denkers, of als je wil, vrijzinnigen. Seculiere humanisten lees je ook wel eens. Maar je dient daarop helemaal niet tot een vrijzinnige organisatie te behoren, al is dat voor velen wel het geval.

Let op: in Nederland kun je vrijzinnig én gelovig zijn.

Hoe zit dat met de politieke invloed van de vrijmetselaars in België?

Hier bestaan wel eens misverstanden over.

Het is waar dat vroeger, in de XIXde eeuw de liberale maçonnerie behoorlijk invloedrijk was in België. Dat speelde bijvoorbeeld een rol in de schoolstrijd toen. De stichter van de Vrije Universiteit Brussel (althans van de Université libre de Bruxelles) in 1834, Pierre-Théodore Verhaegen, was een bekend vrijmetselaar. Later werd afgesproken dat er in de loges noch over politiek, noch over godsdienst meer zou worden gediscussieerd.

Vandaag is de politieke invloed van "de Loge" in ons land zo goed als onbestaande, al wordt wel eens iet anders beweerd. Er zijn natuurlijk politici waarvan we weten dat ze lid zijn. Zij zullen er naar streven hun persoonlijke waarden en normen, die in hun eigen leven zo’n grote rol spelen, in hun politieke werk een neerslag te laten vinden, net als anderen met een andere levensbeschouwing ook, en soms met veel nadruk, doen. En als enkele vrijmetselaars die in de politiek zitten elkaar vinden en een initiatief nemen, ook dan doen ze niets uitzonderlijks of schandaligs.

Maar reken maar dat een onhandig initiatief in de media dik in de verf zal worden gezet.

Wat is er aan van het "geheim van de vrijmetselaars"?

In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, is de Vrijmetselarij geen geheim genootschap. Iedereen weet tenslotte dat ze bestaat en er zijn op het internet eindeloos veel sites over te vinden, waaronder deze.

Van een aantal Belgen is bekend dat ze tot de vrijmetselarij behoren en zij maken er ook geen geheim van. Heel wat loges hebben een eigen website. Je kunt ook het Museum van de Vrijmetselarij in Brussel bezoeken – staat in alle gidsen.

Wel is de vrijmetselarij een besloten, discreet gezelschap, maar daarin is ze geen unicum. Eveneens een initiatiek genootschap, d.w.z. dat bij toetreding een inwijding plaatsvindt - weerom, niet uitzonderlijk. De selectie van leden gebeurt zorgvuldig – van iedereen wordt verwacht dat hij ongeveer dezelfde principes en idealen huldigt.

Om het met Leo Apostel te zeggen (in Vrijmetselarij, een wijsgerige benadering, blz. 173): "Alle denkers, die de orde hebben bestudeerd, hebben haar ‘geheim’ karakter gedeeltelijk verworpen. De vrijmetselarij heeft op geen enkele wijze het excuus van andere geheime genootschappen, met name actiegroepen te zijn die in dictatoriale maatschappijen revoluties voorbereiden . Ze is – door haar verzoenend ideaal zelf – een niet-activistisch gezelschap waarvan de doelen publieke belangstelling en discussie vereisen, zelfs wanneer haar werk stilte en discretie nodig heeft."

Het geheim is niet iets specifieks, het is de dynamiek van de zittingen, hetgeen ons door ritualen en symbolen bindt. We "bewaren het geheim" van hetgeen in de logezitting wordt gezegd, anders kan er niet vrij worden gediscussieerd. Onze discretie i.v.m. wie nog lid is, wordt ook ingegeven door het wantrouwen of erger dat leden al eens ontmoeten op het werk of elders. Velen verkiezen daarom niet met naam en bijnaam als maçon bekend te staan.

Er hangt immers heden ten dage nog helaas en ten onrechte een sfeertje van verdachtmaking rond de loge, waarbij nog de anti-maçonnieke propaganda uit de XIXde eeuw wordt herhaald.

En de gilden van kathedraalbouwers in de middeleeuwen en de Tempeliers? Hebben die iets met de Vrijmetselarij te maken?

Kort antwoord: nee.

De Vrijmetselarij is gegroeid uit stromingen in de renaissance en de Verlichting, het werk van denkers in heel Europa (G. Bruno, Comenius, …) en de gedachte dat na de heel turbulente XVIde en XVIIde eeuw, met die vreselijke godsdienstoorlogen, het mogelijk moest zijn om mensen van overal in de maatschappij, welke ook hun positie of rijkdom, samen te brengen, op voet van gelijkheid, om na te denken en te discussiëren over de samenleving en te werken aan betere tijden. Geleidelijk zijn er ritualen en symboliek bij gekomen waarvoor werd teruggegrepen naar het verleden.

Wat zijn de archieven van Moskou?

De nazi's verboden de Vrijmetselarij, ook in België. Tempels werden gesloten, de gebouwen voor iets anders gebruikt. Een aantal maçons kwamen in concentratiekampen terecht, vaak omdat ze in het verzet zaten. Daarnaast werden de archieven van de Belgische loges in beslag genomen en afgevoerd naar Duitsland. In '45 namen de Sovjets alles mee als oorlogsbuit. Pas enkele jaren geleden werd alles aan België teruggegeven. Het gaat hier dus veelal om administratieve paperassen van individuele loges, van voor WO II.

Interesse in onze werkplaats? Nog vragen of opmerkingen?